Zoetstof of suiker

Allereerst is er een groot verschil tussen soorten zoetstoffen! Er zijn natuurlijke zoetstoffen die ontzettend veel op kristalsuiker lijken. Denk bijvoorbeeld aan rijstsiroop, agavestroop, dadelstroop, kokosbloesemsuiker of honing. Eigenlijk kun u dit geen suikervervangers noemen want net als kristalsuiker bestaan ze uit wisselende verhoudingen glucose en fructose. En dit werkt hetzelfde in uw lichaam. Dus als er ‘zonder suiker’ op de verpakking staat en u treft een van deze ingrediënten aan, dan weet u dat u er niet veel mee opschiet. Let op: ook ingedikt vruchtensap (dat erg rijk is aan vruchtensuikers) wordt nogal eens als zoetmiddel ingezet. En ook dan gelden dezelfde nadelen als voor 'gewone suiker'. 

Intensieve zoetstoffen

Er zijn ook natuurlijke zoetstoffen die in vruchten en planten voorkomen en die wel 100 of 200 keer zo zoet zijn als suiker. Denk aan zoethout, dat ook zo’n stof bevat. Daarom heeft u er maar een heel klein beetje van nodig en blijft de impact op het lichaam beperkt. Stevia en steviaglucosiden behoren tot die groep. Maar ook het minder bekende Lo Han Guo - dat is het extract van de Aziatische Monnikvrucht - bevat natuurlijke zoetstoffen met een sterke zoete smaak, waardoor u maar een beetje nodig hebt om er uw thee of koffie mee te zoeten. Omdat ze veel zoeter zijn dan suiker worden dergelijke stoffen intensieve zoetstoffen genoemd.
Deze natuurlijke stoffen zouden niet schadelijk zijn voor de gezondheid, zolang u er niet te veel van binnen krijgt. Er zijn inderdaad aanwijzingen dat sommige ervan geen effecten hebben op de bloedsuikerspiegel, met name van stevia is dat onderzocht. Echter niet iedereen is enthousiast over de (bij)smaak van stevia, die nogal bitter kan zijn.

Extensieve zoetstoffen: polyolen

Extensieve zoetstoffen zijn net zo zoet of minder zoet dan suiker. Bekende zijn maltitol, sorbitol, mannitol, erythritol en xylitol. Zodra de naam van een zoetstof eindigt op ‘ol’ weet u zeker dat u met zo’n stof te maken hebt.
Het is een ideaal ingrediënt voor snoep, chocolade en kauwgum. Ze geven namelijk niet alleen een zoete smaak, maar ook ‘massa’. Een snoepje bestaat voor het grootste deel uit suiker. Vervang u de suiker door een intensieve zoetstof dan blijft er bijna niets over. Vervangt u de suiker door maltitol, dan heb u weer een mooi snoepje. De suikeralcoholen bevatten overigens wel calorieën, zij het veel minder dan suiker.

Maar let op: ze laxeren

Het probleem van deze groep stoffen is dat ze laxeren. Dat maakt ze onbruikbaar voor mensen met het prikkelbare darmsyndroom maar ook gezonde mensen kunnen er flink last van krijgen (buikpijn, winderigheid, diarree). Daarom staat op de verpakking vaak de waarschuwing: ‘overmatig gebruik kan een laxerend effect hebben’.
Deze middelen, en ook stevia, worden door de EFSA (Europese Food Safety Authority) als veilig bestempeld. Ze zijn dan ook niet giftig of schadelijk, de darmklachten ontstaan omdat we ze niet goed kunnen verteren, waardoor ze via de darm het lichaam weer verlaten. 

Zoetstof in plaats van suiker voor uw gebit? 

Zoetstof of suiker, wat zijn de gevolgen voor uw tanden en kiezen? Het Voedingscentrum zegt hierover: producten waarin de suiker is vervangen door zoetstoffen zijn beter voor uw tanden dan dezelfde producten met suiker. Zoetstoffen spelen namelijk in tegenstelling tot suiker geen rol bij het ontstaan van tandcariës (gaatjes). Zowel frisdranken met als zonder suiker bevatten echter wel zuren die tanderosie veroorzaken (aantasting van het tandglazuur).

Overige kunstmatige zoetstoffen

De overige kunstmatige zoetstoffen zijn een waaier van allerlei stoffen die in het laboratorium zijn ontdekt of bedacht. Wat deze zoetstoffen met elkaar gemeen hebben is dat hun zoete smaak bijzonder intensief is. Sucralose en aspartaam hebben geen bijsmaak. Acesulfaam-K, cyclamaat en saccharine geven vaak wel een bijsmaak, waar de een gevoeliger voor is dan de ander. Deze zoetstoffen worden vooral ingezet in frisdranken en in zoetjes (voor koffie en thee). Omdat ze zo weinig massa hebben, zijn ze niet geschikt voor het maken van koek, snoep en gebak.
Alle zoetstoffen die in producten gebruikt worden, hebben een E-nummer. Dat betekent dat de stoffen door de Europese autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) gecontroleerd zijn en dat het gebruik veilig is. Pas als zeker is dat de stof niet schadelijk is voor de gezondheid, krijgt een stof een E-nummer.

Zoetstof en afvallen, helpt het?

Schiet u wat op met zoetstoffen? Wordt u er slanker van? Er zijn flink wat studies gedaan die kijken naar het effect van de groep intensieve zoetstoffen op het lichaamsgewicht.
Die lijken elkaar soms tegen te spreken. Zo ziet men dat mensen die te zwaar zijn vaker producten gebruiken waar zoetstoffen inzitten. Cola light bijvoorbeeld. Maar betekent dit dat ze zwaarder zijn geworden van deze producten? Of kiezen ze deze producten in een poging om hun gewicht onder controle te krijgen?
Dat laatste lijkt het meest waarschijnlijk, want een studie onder een groep schoolkinderen waarbij de normale frisdrank werd vervangen door light frisdrank, liet zien dat ze beduidend afvielen. Ook studies die keken naar het effect van zoetstoffen op de eetlust, lieten zien dat mensen door lightproducten niet méér honger krijgen. Maar dat wil niet zeggen dat mensen die toch al geneigd zijn te veel te eten en te snoepen, het gebruik van lightproducten niet inzetten als excuus om extra te eten. Zoals in: ‘Ik kan best een gebakje nemen, want ik drink toch alleen maar light limonade’.

Zoetstof en darmflora 

Verder zijn er de laatste jaren aanwijzingen gevonden dat kunstmatige zoetstoffen de darmflora (het microbioom) zodanig zouden kunnen veranderen, dat de eetlust en vetopslag bevorderd worden. Daarover is het laatste woord echter nog lang niet gezegd.
Daarom kun u ervan uitgaan dat kunstmatig gezoete producten kunnen bijdragen aan gewichtsverlies, mits u meer calorieën verbruikt dan u inneemt. Verwacht er dus geen wonderen van.
 

Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to the sugar replacers xylitol, sorbitol, mannitol, maltitol, lactitol, isomalt, erythritol, D-tagatose, isomaltulose, sucralose and polydextrose and maintenance of tooth mineralisation by decreasing tooth demineralisation and reduction of post-prandial glycaemic responses (pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006
Appetite. 2010 Aug; 55(1): 37–43. Effects of stevia, aspartame, and sucrose on food intake, satiety, and postprandial glucose and insulin levels Stephen D.
Am J Clin Nutr. 1991 Apr;53(4):872-8. Effects of intense sweeteners on hunger, food intake, and body weight: a review. Rolls BJ.
Scientific Opinion on the re-evaluation of aspartame (E 951) as a food additive aspartame, E 951, methanol, sweetener, EINECS number 245-261-3, EFSA Journal - 10 December 2013
Curr Gastroenterol Rep. 2017 Nov 21;19(12):64. The Association Between Artificial Sweeteners and Obesity. Pearlman M, Obert J, Casey L
zoetstoffen.nl
Obes Rev. 2013 Aug; 14(8): 606–619. Resolved: There is sufficient scientific evidence that decreasing sugar-sweetened beverage consumption will reduce the prevalence of obesity and obesity-related diseases Frank B. Hu, MD, PhD