Gevoel of verstand?

‘Had ik maar naar m’n gevoel geluisterd’. We zeggen het bijna allemaal weleens. Maar wanneer kunt u beter naar uw gevoel luisteren, en wanneer naar uw verstand? En hoe brengt u uw gevoel en verstand in balans? Redacteur Inge Kloosterman zocht het uit.  

Twijfelaars zullen het herkennen: beslissingen nemen kan soms moeilijk zijn. Zeker als het om grote dingen gaat. Wel of geen kinderen, verhuizen naar een ander huis, van werk veranderen… Zelf verkeerde ik enkele jaren geleden in de gelukkige omstandigheid dat ik kon kiezen tussen 2 banen. De ene baan bood een beter salaris, betere voorzieningen, lag op fietsafstand… Toch had ik bij de andere baan een beter gevoel. Na wat dubben besloot ik op m’n gevoel af te gaan en koos ik voor de minder goedbetaalde baan. Maar was het wel verstandig om voor zo’n belangrijke beslissing te vertrouwen op mijn gevoel?

Gevoel en verstand in balans

Steve Jobs zei ooit dat ‘de intuïtie ontzettend krachtig is, krachtiger dan het intellect.’ Ook een gezaghebbende wetenschapper als Einstein was een warm pleitbezorger van ‘de intuïtieve geest’. En kijk maar eens naar kinderen. Die luisteren goed naar hun gevoel. Willen ze bewegen, dan gaan ze spelen. Mogen ze iemand niet, dan laten ze dat merken en kijken ze weg… Als volwassene zijn we dat verleerd en nemen we beslissingen vooral op basis van verstand. Jammer, want onderzoek laat zien dat beslissen vanuit een buikgevoel soms betere resultaten kan geven.  

Langer nadenken = betere beslissingen?

Dat zegt ook hoogleraar Ab Dijksterhuis in zijn boek Het slimme onbewuste. Volgens Dijksterhuis wordt het belang van bewuste processen overschat. Wat daaronder ligt – het moderne onbewuste – zijn psychologische processen waar we ons niet van bewust zijn, maar die ons gedrag en denken wel beïnvloeden. We gaan er vanuit dat als we langer nadenken, we tot betere beslissingen komen. Dat wikken en wegen werkt inderdaad goed bij eenvoudige beslissingen, aldus Dijksterhuis. Maar voor complexere beslissingen is het beter om de hulp van het onbewuste in te schakelen. Laat het onbewuste het werk doen, en slaap er desnoods een dagje over. Vervolgens neemt u een besluit.

De kracht van intuïtie

Maar hoe weet u eigenlijk wat uw onbewuste u vertelt? En wat als verstand en gevoel – zoals in het geval van mijn keuze voor een baan - in tegenspraak zijn met elkaar? Bert Overbeek is trainer, coach en schrijver van het boek Het Flitsbrein, waarin hij aan de hand van onderzoeken en voorbeelden laat zien wat intuïtie kan betekenen. Overbeek: “Ons brein is in staat om in heel korte tijd flitsbesluiten te nemen. Sneller dan u met uw ratio doet. Maar die flitsbesluiten komen niet uit het niets. Intuïtie borduurt voort op heel veel aangeleerde dingen. Daarom kunnen met name specialisten, met veel knowhow op hun vakgebied, vaker terugvallen op het nemen van intuïtieve besluiten.

Blussen op gevoel

Een bekend voorbeeld is een onderzoek van de Amerikaanse wetenschapper Gary Klein naar een brandincident. Een ervaren brandweerman stond met zijn mensen een brand te blussen. Plotseling kreeg hij de sterke ingeving dat ze de ruimte ter plekke moesten verlaten. En inderdaad, het gebouw stortte luttele seconden later in. Jarenlang geloofde de brandweerman zelf dat het een paranormale ingeving was. Klein hoorde van het verhaal, en vroeg erop door. Zo kwam hij erachter dat de man allerlei ‘bijzondere’ signalen onbewust had waargenomen. Sneller dan hijzelf kon bedenken, gaf zijn brein hem een rood signaal.

Niet blind varen op gevoel

Uw brein is een soort bibliotheek die u in flitstempo de antwoorden kan aanreiken. Toch kan uw brein ook de verkeerde dingen aanleren, aldus Overbeek. “Daarom is het belangrijk om een eerste ingeving nadien altijd te checken. Stel uzelf de vraag: Wat voelt u vanbinnen? En ga dan na of het ook rationaal klopt. Bent u genoeg deskundig op dit gebied? Zo niet, verzamel alsnog de benodigde informatie. Ten tweede: probeer onderscheid te maken tussen emotie en intuïtie. “Wordt u niet gewoon door uw angst in de maling genomen? Of zijn er misschien aannames en invullingen op basis van een eerdere – vervelende - ervaring die u hierop projecteert? En last but not least: accepteer dat u soms ook gewoon foute beslissingen mag maken.”

Wat vaker luisteren naar uw (buik)gevoel? Hier enkele tips:

• Ga na wat uw gevoel zegt. Geeft een beslissing u een rustig gevoel, dan zit u waarschijnlijk goed.
• Check na een besluit de feiten. Intuïtie heeft het niet altijd bij het rechte eind.
• Neem een besluit in alle rust. Soms helpt het om er 1 of 2 nachtjes over te slapen.
• Ga voor uzelf na: speelt er geen angst mee? Of zijn er andere ‘verkeerde’ aannames uit het verleden?
• Komt u er niet uit? Ga dan omdenken, bijvoorbeeld: ‘Dat huis is eigenlijk helemaal niet zo leuk.’ Welk gevoel roept dit op?
• Accepteer dat u er soms naast kan zitten. Net als uw verstand maakt ook uw intuïtie soms fouten. 
• Ga mediteren. Daarmee leert u beter van een afstand te kijken naar uzelf, naar wat u denkt, vindt en wat belangrijk is voor u.