Een week in stilretraite

Hoe is dat: een stilteretraite in een klooster? Journaliste Hedvig probeerde het uit. Een week lang: opstaan om 5.00 uur en om 9.00 uur weer naar bed. In de tussentijd mediteren. Zonder te praten, telefoon, tablet of boek. ‘Ik lig tot ver na middernacht te stuiteren in mijn bed.’

Dag 1: geen oogcontact, niet praten

Met een grote weekendtas, zitkussen en yogamat banjer ik naar de entree van het retraitehuis. Een sober jaren zeventig gebouw, gelegen in een prachtig bos. Binnen is het stil. Help, waar moet ik zijn? Een medewerkster vangt me op en zegt met fluisterstem dat ik me meteen moet klaarmaken. Even zacht legt ze mijn corveetaken voor de werkmeditatie uit. Ik moet dagelijks de afwaskeukens na ontbijt en lunch schoonmaken en opruimen.
Om 15.55 uur schuif ik haastig aan in de meditatiezaal. De begeleiders van de retraite, de teachers, zitten voor in de zaal. In de gauwigheid tel ik twaalf deelnemers. Vier mannen, acht vrouwen. De jongste deelnemer is midden twintig, de oudste ruim over de zeventig. De teacher legt ons de leefregels uit, zoals: geen oogcontact maken, niet met elkaar spreken, niet op elkaars kamer komen, met de leiding communiceren via briefjes op het prikbord. Dan slaat ze driemaal zachtjes tegen de klankschaal. De week vipassana-meditatie begint met een uur zitmeditatie. Na een frustrerend uur met zere rug en onrustig hoofd wordt er op de gang zacht geklingeld. De kok luidt de bel voor een eenvoudige avondmaaltijd van soep en salade. Om 21.15 uur kruip ik uitgeteld mijn bed in waar ik, overvoerd door alle indrukken, nog tot ver na middernacht onder mijn dekbed lig te stuiteren.

Dag 2: dagelijks 10 uur mediteren

Het is nog pikkedonker als op de gang de bel wordt geluid. Na 20 minuten treuzelen, stap ik uit bed. Al snelwandelend kom ik bij de meditatiezaal. Om 6.00 uur installeert iedereen zich op zijn meditatiekussen of -bankje. De stem van de teacher leidt ons langzaam de stilte in. Bij vipassana-meditatie is je eigen (buik)ademhaling ‘het object van aandacht’. Dit in tegenstelling tot andere vormen waarbij u focust op iets buiten uzelf, bijvoorbeeld een kaarsvlam of een mantra. Als u met uw aandacht bij uw ademhaling bent, kunt u simpelweg niet aan iets anders denken en komt uw geest tot rust. Echter, voortdurend neemt mijn brein het over. Dan benoem ik, precies zoals ik net heb geleerd, voor mezelf wat er aan de hand is. Piekeren, dagdroom, to do-lijstje, herinnering, gedachtensliert… alles komt voorbij in deze overmaat aan tijd. Want met ons kloosterregime mediteren we dagelijks tien uur: zes uur zitmeditatie, drie uur loopmeditatie en een uur werkmeditatie. Klinkt dat alsof u er gek van zou worden? Klopt, dat wordt u ook.   

Dag 3: prikkelvrij eten

Na een korte, doorwoelde nacht stap ik meteen bij de bel uit bed. Ik wil niet weer moeten snelwandelen. In de eetzaal staan kruidenthee en rijstwafels klaar. We zullen immers pas om 7.00 uur ontbijten. De dag ontvouwt zich langzaam. Om 10.20 uur heb ik mijn tien-minuten-gesprek met de teacher. Ze vraagt hoe het mediteren gaat en hoort geduldig mijn klachten aan over rugpijn en een stijve nek. Na haar tips en adviezen vervolg ik het uur loopmeditatie. Ik kies voor buiten, waar een schraal zonnetje schijnt. Dan weer een uur zitmeditatie voor de kok om 12.00 uur de bel luidt voor de hoofdmaaltijd van de dag. Ook het eten is ‘prikkelvrij’. We eten veganistisch, dus geen dierlijke producten. Na een week kan ik volmondig zeggen dat het eten soms verrassend lekker was. Ik merk dat mijn lichaam erbij gebaat is, terwijl ik thuis toch ook heel gezond kook. Wat ongetwijfeld ook helpt, is dat ik hier geen snoeplade heb.

Dag 4: ruimer en helderder bewustzijn

Het mediteren gaat best goed, denk ik het ene uur. Om het andere uur weer voortdurend afgeleid te zijn. Waaruit bestaat die afleiding zoal? Het gaat van vakantiebestemmingen bedenken tot me zorgen maken over mijn tante op haar sterfbed. Maar steeds vaker krijg ik ook gedachtenflarden. Bijvoorbeeld over klasgenoten van tientallen jaren geleden en die ik helemaal vergeten was. Of ik krijg een beeld van groene pumps die ik ooit had. Waar zijn die in vredesnaam gebleven?

Tijdens het onderhoud legt de teacher uit dat dit bij het mediteren hoort. Dat het aangeeft dat mijn bewustzijn ruimer en helderder wordt. Mooi zo, denk ik, dat gaat de goede kant op.

Dag 5: vervelende herinneringen

De middelste dag. Als het zo doorgaat red ik het wel deze week. Maar het positieve gevoel van gisteren heb ik vandaag niet. Mijn geest is weerbarstig en uit het niets komen vervelende herinneringen. Gebeurtenissen waarvan ik dacht dat ik er klaar mee was. Tja, waarom was ik ook zo stom om een week te gaan mediteren. Met zoveel tijd omhanden, kunt u er vergif op nemen dat uw geest aan het malen gaat. Ik ben trouwens niet de enige. ’s Avonds bij de dhamma-talk vertelt de teacher dat ze zien dat er veel wordt afgegleden, maar dat er ook veel vooruitgang wordt geboekt op het pad naar zuiverheid, mededogen en wijsheid.

Dag 6: de breakdown

Al bij de eerste ochtendmeditatie druppen er stille tranen uit mijn ogen. Ik begrijp dat mijn mede-yogi’s een dankbare bron van afleiding waren. Fijn op hen vitten, zodat ik mijn pijn niet hoefde te ervaren. En pijn heb ik. Lichamelijk, maar vooral geestelijk. Bij de teacher gooi ik al mijn woede en verdriet eruit. Haar zalvende woorden maken het alleen nog maar erger. Huilend loop ik naar mijn kamer. Het kan me niet schelen dat de anderen me zien en horen. Na een uur de aanvechting weerstaan om mijn spullen te pakken en te vertrekken, loop ik snotterend en wel toch weer naar de meditatiezaal. Ik schuif mijn matje in de buurt van de vrouw met die lieve uitstraling. Na mijn eigen breakdown snap ik waarom er gister en vandaag andere yogi’s soms een uur skippen. We lijden allemaal. Maar we zijn dapper en doen tenminste iets.

Dag 7: doorbraak

De breakdown blijkt ook een doorbraak. Het lukt vandaag zoveel beter om stil te zitten en me te concentreren. Ik geniet van de loopmeditatie buiten. Het primaire object van aandacht is nu niet de ademhaling, maar de voeten. Heel langzaam zet ik mijn ene voet voor de andere. Er zijn vijf fasen. Rechterhiel omhoog, rechtervoet van de grond, enzovoort. Reken maar dat u daar uw aandacht bij moet houden en er rustig van wordt. Na zo’n uur loopmeditatie is het heerlijk mediteren. De teacher nodigt ons uit het komende uur helemaal in stilte te zitten. Een weldadige rust daalt neer. Niemand die gaat verzitten of een slokje water neemt. U kunt een speld horen vallen.

Dag 8: trots en respect

De laatste volle dag. Wat ben ik blij rustig te kunnen zitten zonder mezelf uit te foeteren. Wat ben ik trots dat ik het bijna heb volbracht. Wat een respect voel ik voor mijn mede-yogi’s. Mijn laatste werkmeditatie. Mijn laatste wandeling in het bos. De laatste keer samen chanten. De laatste nacht, die zal weer kort zijn, maar inmiddels wel rustig en diep. Als u mediteert, heeft u aan 4 a 5 uur slaap genoeg, vertelde de teacher me.   

Dag 9: evaluatie en antwoorden

De laatste dag, een halve. We houden ons aan het vaste ochtendprogramma. Om 9.00 uur zitten we in de zaal - dit keer in een kring – en evalueren we de hele week. Stellen we de laatste vragen, krijgen de laatste antwoorden. Behoedzaam komen we uit de stilte, stellen ons aan elkaar voor, maken oogcontact, delen mooie observaties. A zegt hoe ze steun had aan de nabijheid van B tijdens het mediteren, terwijl ze elkaar nog nooit hadden gesproken. En X vertelt hoe ze heeft genoten van het meditatieve vegen van het tuinpad van Y. Ik loop langzaam naar mijn auto, mijn weekendtas in de hand. Keer terug om rustig mijn yogamat en meditatiekussen op te halen. Geen haast, geen gezeul. Met een gevoel van dankbaarheid over alles wat ik deze week heb geleerd over mezelf en De Wereld, rijd ik het bos uit, naar huis.
 

In Nederland ziet u steeds meer mogelijkheden ontstaan om de stilte op te zoeken. Het kan gaan om een week, een midweek of alleen weekenden. Vaak maken yoga, meditatie en mindfullness deel uit van zo’n periode, onder deskundige begeleiding. Het doel: ontspanning, leren gelukkiger te leven in het hier en nu, en het vinden van een innerlijke rust.