De zorg staat onder druk. Er wordt meer en meer zorg gevraagd, terwijl er steeds minder zorgverleners en mantelzorgers zijn. Landelijke akkoorden zoals het Integraal Zorgakkoord (IZA), Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) geven richting aan toekomstbestendige zorg en meer gezondheid voor iedereen. Een eerste stap is het in kaart brengen van de uitdagingen in de regio. Dit regiobeeld is opgesteld door Menzis als preferente zorgverzekeraar, gemeenten en GGD in afstemming met inwoners, zorgaanbieders, provincie en welzijn en bekrachtigd in het Gezondheids Overleg Groningen (GOG), het regionale netwerk van gezondheid en zorg met vertegenwoordiging van bovengenoemde partijen.
In het regiobeeld van de provincie Groningen staat de huidige en de in 2040 verwachte situatie qua gezondheid en zorgbehoefte van de inwoners én de huidige en verwachte capaciteit van zorg, welzijn en ondersteuning. Er staan ook cijfers in over demografie, sociaaleconomische status en leefstijl van de inwoners. Deze laatste factoren kunnen het zorggebruik en de zorgvraag beïnvloeden. Op basis van het regiobeeld worden door de regionale partijen prioriteiten bepaald voor de regio en een regioplan gemaakt.
Een paar voorbeelden uit het regiobeeld Groningen:
- Er komen steeds meer ouderen en minder jongeren.
- Er is een stijging van mensen met een chronische aandoening. Door de vergijzing gaat het met name om dementie en artrose. In Groningen stijgt het aantal mensen met dementie het hardst.
- Het percentage rokers en personen met overgewicht ligt hoger dan gemiddeld in Nederland. Het aantal rokers neemt tot 2030 af, maar overgewicht neemt toe naar meer dan 56%.
- Binnen de regio zijn er grote verschillen en is er een gezondheidskloof zichtbaar. Zo leeft een inwoner van de gemeente Oldambt gemiddeld 7 jaar korter in goede gezondheid dan een inwoner van de gemeente Westerkwartier. Ander voorbeeld: 71 % van de inwoners van Westerkwartier ervaart een goede gezondheid, terwijl dat in Pekela 57 % is.
- Eenzaamheid, individualisering, covid-19, de energiecrisis, inflatie en de aardbevingsproblematiek hebben impact op de gezondheid van inwoners, zeker in combinatie met een langdurig laag inkomen. Het inzetten op bestaanszekerheid van mensen is nodig om de ervaren gezondheid te verhogen.
- Afgelopen jaren is het aantal volwassenen met een verhoogd risico op het ontwikkelen van een angst- en depressiestoornis gestegen. 9% Van de volwassenen heeft daarop een verhoogd risico. Er is een groot verschil binnen de regio. In de gemeente Pekela is het risico het hoogst: 12%, tegenover 4% in gemeente Westerkwartier.
- In Groningen is 23% van de werknemers werkzaam in zorg en welzijn. Landelijk ligt dit op 16,8%. In Groningen ervaart bijna de helft van deze groep een te hoge werkdruk. Het ziekteverzuim van deze groep is in Groningen gemiddeld toegenomen van 7 naar 9%. Dat is meer dan het landelijk gemiddelde.
- Het personeelstekort in zorg en welzijn in Groningen neemt toe van 2000 naar 6000 arbeidsplaatsen in 2032. Soms is dat nu al merkbaar, zoals bij de GGZ. In Oost-Groningen is het grootste tekort aan zorgprofessionals in de GGZ, terwijl daar het percentage inwoners met ernstige psychiatrische aandoeningen het grootste is. Daarnaast is er in de gehele regio een daling van het mantelzorgpotentieel; meer dan een halvering in 2040. Ook het aandeel vrijwilligers neemt af.
"We zien nu echt dat de grote druk op de GGZ en de lange wachttijden de problematiek verergeren”, zegt Wilja Strating, regiomanager Noord van Menzis. Ze noemt de situatie zeer zorgelijk. "Wat wel positief is, is dat de urgentie om er samen iets aan te doen bij iedereen heel groot is.”
Een van de oplossingen waar binnen het GOG aan gedacht wordt is het herverdelen van schaars zorgpersoneel naar de plekken waar de nood het hoogst is. "Roepen om meer handen aan het bed werkt niet”, zegt Strating. "We moeten stilstaan bij de vraag waar de inzet van menskracht, kennis en geld het meeste oplevert. Want meer van hetzelfde doen is niet de oplossing.” Als gevolg van die keuzes zullen andere doelgroepen de dupe worden, erkent de Menzis-manager.
Er wordt door gemeenten al op allerlei manieren geprobeerd om interventies te doen die uiteindelijk moeten zorgen voor gelijke kansen voor elke Groninger. Een daarvan zijn de gezinscoaches die ingezet worden op gezinnen waar sprake is van middelenmisbruik en angst- en depressiestoornissen bij de ouders. ,,We weten dat de eerste 1000 dagen van het leven van een kind extreem belangrijk zijn”, zegt wethouder Molema van Groningen. ,,Wordt het daar geconfronteerd met zware problematiek van de ouders, dan is de kans dat het later met het kind niet goed gaat heel groot. Daar op inzetten levert heel veel op.”
Het komende jaar verwachten de partijen in het GOG knopen door te hakken over op welke doelgroepen het meest wordt ingezet. De tijd van kleine, losse projecten is wat het GOG voorbij: er moet een ‘full scale transformatie’ van de zorg in de provincie komen. Hoe dan ook zullen de keuzes niet direct leiden tot meer gezonde jaren voor de inwoners van Oost-Groningen of gelijke kansen voor elk kind, erkent wethouder Molema. Armoede en negatieve effecten voor de gezondheid worden van generatie op generatie doorgegeven en dat is moeilijk te doorbreken. ,,Hier heb je een lange adem voor nodig”, zegt Molema. ,,De eerste resultaten zijn waarschijnlijk pas over tien jaar zichtbaar.”
Volgende stap: regioplannen
Het regiobeeld van de provincie Groningen is gepubliceerd op www.dejuistezorgopdejuisteplek.nl en op de site van coöperatie Menzis. Met info uit het regiobeeld en de uitgangspunten in het IZA gaan zorgverleners, gemeenten, welzijnspartners en Coöperatie Menzis een specifiek regioplan maken. Hierin staat de gezamenlijke aanpak voor de urgente zorguitdagingen. De regioplannen moeten voor 1 januari 2024 klaar zijn.