Het zijn spannende tijden voor alles en iedereen in de zorg in Nederland. Verzekeraars zijn druk bezig contracten af te sluiten met zorgaanbieders, mensen kiezen een zorgverzekering, zorginstellingen hebben last van gestegen energiekosten. Overal piept en kraakt het ten gevolge van personeelstekorten en CAO-besprekingen lopen moeizaam. Alles wijst op een systeem wat onder grote druk staat.
In die discussie leverde NRC-Handelsblad op één dag twee bijdragen. Adriaan Bins, internist uit Amsterdam, betoogde donderdag dat zorgverzekeraars minder machtig zouden moeten zijn, omdat ze financiële belangen hebben bij de inkoop van zorg. En Marjolein Smidt en Mathieu Weggeman bepleiten afschaffing van de zorgverzekeraars, oprichting van een Nationaal Administratie Kantoor en een grotere rol voor de zorgprofessionals bij het organiseren van de zorg.
Als je zoals ik leiding geeft aan 1400 hardwerkende collega’s bij een zorgverzekeraar, die allemaal elke dag weer proberen goede zorg voor een betaalbare prijs in te kopen, dan is het gemak waarmee door Bins, Smidt en Weggeman over de rol van zorgverzekeraars geoordeeld wordt wel zuur en demotiverend. Het zou in ieder geval al flink helpen als iedereen zijn of haar feiten op orde heeft.
Buffer
Hebben zorgverzekeraars een financieel eigen belang bij hoe ze zorg inkopen?
Nee. Eventuele winst mag namelijk niet uitgekeerd worden, dus winst blijft in de zorg en wordt teruggegeven aan verzekerden. Ik beschouw dat ook als een grote verworvenheid van hoe de zorg in Nederland is georganiseerd: we vinden dat geld wat voor de zorg bedoeld is, ook aan zorg moet worden uitgegeven. Dan zijn er nog genoeg plekken waar zorggeld verkeerd terecht komt (ik denk aan de schrikbarende winstmarges bij farmaceuten en softwareleveranciers), maar op de plank bij de verzekeraar ligt het in ieder geval niet. Als zorgverzekeraars geld overhouden, wordt daarmee een buffer aangelegd zodat niet meteen hogere premies hoeven te worden gevraagd als er een oorlog of een pandemie uitbreekt. De toezichthouder bepaalt de hoogte van die buffers, niet de zorgverzekeraar zelf. En als ze meer buffers hebben dan nodig, wordt dat in het jaar daarop aan premiebetalers teruggegeven door meer zorg in te kopen of een lagere premie te vragen.
Moeten zorgverzekeraars meer zorg inkopen?
Zorgverzekeraars hebben een zorgplicht en daar worden ze aan gehouden. En terecht, het is het slot op de deur om ervoor te zorgen dat iedereen de zorg krijgt waar hij of zij recht op heeft. En als dat meer zorginkoop vraagt, dan moet dat maar. Tegelijkertijd moeten we ons dan wel realiseren dat niet de zorgverzekeraar betaalt, maar de burger. Al het geld wat de zorgverzekeraar uitgeeft, is premiegeld van de premiebetaler. Alles wat meer wordt uitgegeven aan salarissen in de zorg, nieuwe dure geneesmiddelen of energiekosten bij ziekenhuizen, moet opgehoest worden door de premiebetaler. We hebben met elkaar de verantwoordelijkheid om er niet alleen voor te zorgen dat er goede zorg beschikbaar is, maar ook dat de rekening voor de premiebetalende burger behapbaar blijft. Zeker ook in deze dure tijden.
Gaat er genoeg geld naar de zorg?
Daar kun je een goed debat met elkaar over voeren, maar dat de boel een keer vastloopt als de zorgkosten elk jaar harder blijven groeien dan ons nationaal inkomen, kan iedereen begrijpen. Belangrijk is om in ieder geval vast te stellen dat de zorgverzekeraar niet beslist hoeveel geld er in de zorg gestoken wordt. Als er te veel geld door ons wordt uitgegeven, kan het ministerie het teveel zelfs terugeisen. Hoeveel geld we aan zorg willen uitgeven, is een vraag die bij uitstek door de politiek beantwoord moet worden. En zo hoort het ook.
Hebben de professionals daar dan genoeg over te zeggen?
Het is kennelijk niet bij velen bekend, maar in de wet staat dat we aan zorg uit moeten geven wat de stand van wetenschap en praktijk vereist. Lees: wat de artsen bij gegeven rechten (basispakket) nodig vinden. Het staat iedereen vrij om dat nog steeds te weinig te vinden, maar leraren en militairen zouden er meteen voor tekenen als zij op zo’n manier mochten bepalen hoeveel budget nodig is voor goed onderwijs of een goede landsverdediging. Het is dan ook één van de redenen waarom zorgbudgetten harder stijgen dan die van onderwijs of defensie.
Noodzakelijke rol
Het is dus al met al in het belang van de premiebetalende burger dat ons stelsel niet slechts partijen kent die om meer geld voor de gezondheidszorg vragen. Maar ook een partij die af en toe nee zegt, kijkt of het ook voor minder kan, of dat er meer kwaliteit voor een uitgegeven euro kan worden bereikt. Dat is geen populaire rol, maar wel een noodzakelijke. Zou dat in een Nationaal Administratie Kantoor beter kunnen? Best een gedurfde suggestie in een tijd waarin grote nationale uitvoeringsorganisaties (denk aan de Belastingdienst en de toeslagen) zo onder vuur liggen. En willen we alleen maar administreren wat er aan geld wordt uitgegeven in de zorg of willen we de premiebetalende burger ook nog iets van houvast geven dat er in deze dure tijden iemand voor hen op komt? Precies dat mag van een zorgverzekeraar verwacht worden.