Slapen is een eerste levensbehoefte en dat een goede nachtrust belangrijk is weten we allemaal. Toch is er bij Nederlandse bedrijven nog niet veel aandacht voor dit onderwerp en zijn er maar weinig plekken in de werkomgeving waar je even tot rust kunt komen. Terwijl grote bedrijven als Uber, Facebook of Google speciale powernapruimtes hebben, wordt rusten hier vaak nog geassocieerd met lui zijn. Dr. Alexander van Eekelen is consultant op het gebied van onregelmatige werktijden en adviseert bedrijven onder andere over slaap. Hij vertelt wat werkgevers kunnen doen om gezonde slaap bij medewerkers te bevorderen, zeker als zij onregelmatige diensten of werktijden hebben.
Onregelmatige diensten en veiligheid
Er is binnen de wetenschap de afgelopen 40 jaar veel onderzoek gedaan naar ploegendienstarbeid in relatie tot gezondheid en veiligheid. Onregelmatig werk waaronder bijvoorbeeld ploegendienst ontregelt de biologische klok en dat kan lichamelijke gevolgen hebben. Er is meer kans op overgewicht, hart- en vaatziekten, maar ook het brein kan sneller verouderen, zo blijkt uit onderzoek. Dat heeft effect op geheugen, denksnelheid en andere cognitieve vaardigheden. Door het slaap-waakritme zo stabiel mogelijk te houden kunnen klachten wellicht worden voorkomen. Dr. van Eekelen: “Een verpleegkundige is geen politieagent, is geen piloot, is geen fabrieksmedewerker. Maatwerk is dus altijd belangrijk, maar mensen zijn in biologische zin wel allemaal hetzelfde. Ieder mens is gemaakt als dagdier: van nature overdag actief en ’s nachts in rust. Onregelmatige werktijden vormen hiermee een mismatch, met alle gevolgen voor gezondheid en veiligheid van dien. Vermoeidheid door onregelmatige diensten zorgt er bijvoorbeeld voor dat mensen sneller fouten maken omdat ze minder alert zijn.”
Maatregelen op verschillende niveaus
“Als we gezondheid en veiligheid écht zouden willen managen zou niemand meer ’s nachts werken. Maar dat kan natuurlijk niet, de 24-uurseconomie inclusief gezondheidszorg en dienstverlening is een feit. Dat betekent dat een 24/7 organisatie op verschillende niveaus maatregelen moet nemen. Roosterindeling is bijvoorbeeld belangrijk, voldoende oog voor het bioritme van medewerkers, goede werk-privé-balans en een ontspanningsruimte op de werkvloer.
5 tips om de slaapomstandigheden van uw medewerkers te verbeteren:
1. Communicatie is key
Dr. Alexander van Eekelen: “In veel bedrijven hebben de afdelingen HR planning en Safety bijvoorbeeld geen contact met elkaar. Terwijl de roosters die door planning worden gemaakt rechtstreeks invloed hebben op de vermoeidheid-gerelateerde veiligheidsrisico’s op de werkvloer. Communicatie tussen de afdelingen is altijd mijn eerste advies.”
2. Genoeg hersteltijd?
“Wat betreft roosters is het goed te beseffen dat enkel het aanpassen van werktijden niet voldoende is. Er is een integrale aanpak nodig. Bij de roosters zijn 2 zaken echt belangrijk: het rooster moet voorspelbaar en transparant zijn. En er moet voldoende hersteltijd inzitten. Het is belangrijk dat de medewerker de hersteltijd gebruikt om actief te ontspannen (sport, hobby of tijd doorbrengen met vrienden en familie) Ik heb veel onderzoek gedaan naar herstel en een veelvoorkomend rooster met voldoende hersteltijd in Nederland is bijvoorbeeld: 2 ochtenddiensten, 2 avonddiensten, 2 nachtdiensten en dan vier dagen vrij. Dit rooster is ‘regelmatig’, de reeks van 6 diensten en 4 vrije dagen herhaalt zich het hele jaar door. Medewerkers weten zo dus ver van te voren wanneer ze moeten werken en wanneer ze echt vrij zijn. Zo kunnen medewerkers zo goed mogelijk slapen en herstellen en hun werk-privésituatie zo goed mogelijk organiseren.”
3. Beter eten = beter slapen
“Daarnaast zijn interventies op de werkvloer effectief. Ik heb bijvoorbeeld een voedingsprogramma ontwikkeld om bij medewerkers in onregelmatige diensten weer structuur terug te brengen in eetpatronen. Hierdoor zijn mensen op het werk alerter, hebben minder last van maagdarmklachten en slapen rondom de diensten beter en langer.”
4. Zonlicht vs blauw licht
“Ook de verlichting is van belang. Filter het blauwe gedeelte uit het aanwezige licht zoveel mogelijk weg. Dat blauwe licht is ’s nachts namelijk verantwoordelijk voor het verstoren van het biologische systeem. Circadian Light heeft bijvoorbeeld LED-verlichting ontwikkeld dat overdag full spectrum licht afgeeft (lijkend op zonlicht) en ’s nachts alleen het blauwe stukje licht eruithaalt. Zo hebben medewerkers nog wel profijt van de positieve kanten van licht tijdens de nacht waardoor ze alerter en productiever zijn en een betere stemming hebben. Maar ze hebben geen last meer van de negatieve kanten, zoals het verstoren van de biologische klok.”
5. Powernaps werken écht
“De mogelijkheid tot een powernap is zeer effectief voor mensen met onregelmatige diensten. Het geeft een boost in de productiviteit en zorgt voor genoeg energie om fris en alert verder te kunnen met de werkzaamheden. Er is geen substituut voor slaap: koffie, kauwgom, radio hard, raam open zijn allemaal lapmiddelen die de slaap alleen maar tijdelijk kunnen uitstellen. Het is voor de veiligheid en productiviteit vele malen effectiever om iemand de gelegenheid te geven om even de ogen dicht te doen door het te faciliteren. Zo werk ik samen met Ahrend, omdat zij een powernapmeubel introduceren voor op de werkvloer. Zeer bruikbaar voor zowel mensen die alleen tijdens kantooruren werken als voor mensen met onregelmatige diensten. Er zitten verschillende programma’s op variërend van 10 tot 41 minuten.”
Bronnen:
Meer weten over het verbeteren van de slaapkwaliteit van uw medewerkers?
Neem contact op met Menzis via telefoonnummer 088 222 45 00 of stuur een e-mail naar vitaliteit@menzis.nl.