Je eigen huis, een plek onder zon, zelf bepalen hoe je leeft. We staan er niet zo vaak bij stil dat dit niet voor iedereen haalbaar is. In de regio Arnhem zijn er nu initiatieven om de doorstroming te bevorderen van begeleid wonen in een instelling naar zelfstandig wonen.
Om je een idee te geven: van de ruim 155.000 inwoners van Arnhem wonen ongeveer 650 mensen 'beschermd'. Ze zijn onvoldoende zelfredzaam door psychische problemen zoals autisme, psychose, schizofrenie of verslaving. Deze mensen – waaronder veel jongvolwassenen – ontvangen 24/7 begeleiding bij wonen, werken en leven, vaak binnen een instelling waar ze ook wonen. Dat beschermd wonen (in een instelling) kan keihard nodig zijn, maar soms helpt het mensen verder als ze zelfstandig gaan wonen.
Hospitaliseren
Vera van Belle, projectleider bij de gemeente Arnhem: “Zorgaanbieders voor beschermd wonen geven goede zorg, maar de afgelopen jaren ontstonden er nieuwe inzichten: we vinden het nu beter om mensen die problemen ervaren door een beperking zo veel mogelijk zelfstandig te laten meedoen in onze samenleving. Daar past bij dat mensen vanuit instellingen sneller doorstromen naar zelfstandig wonen, met begeleiding indien nodig.” Vera zegt dat die doorstroming in de praktijk lastig blijkt. Een van de redenen is dat veel cliënten wennen aan de woning van de zorgaanbieder met de die 24 uur per dag begeleiding. “Ze hospitaliseren, zoals we dat noemen, waardoor de stap naar zelfstandig wonen steeds moeilijker wordt. Er is nog een belemmerende factor: er zijn te weinig betaalbare huurwoningen voor deze inwoners. Hierover heeft de gemeente Arnhem nu afspraken gemaakt met woningcorporaties, zodat zelfstandig wonen makkelijker wordt.”
Gefaald?
Als we luisteren naar het verhaal van cliënte Anne blijkt er nog iets te zijn waardoor de doorstroming naar zelfstandig wonen hapert. Instellingen die mensen beschermd wonen aanbieden, kunnen soms moeilijk hun cliënten loslaten, ook al geven die duidelijk aan hun leven weer in eigen hand willen nemen. Anne: “Ik heb ruim acht jaar gewoond met dag en nacht begeleiding. Dat was soms nodig, maar ik liep vast in dat systeem. Ik was ervan overtuigd dat de stap naar zelfstandig wonen mijn herstel zou versnellen. Dat blijkt nu ook, maar ik kreeg aanvankelijk veel tegenwerking: je kunt het niet, het gaat te snel, zeiden ze. Ze vonden blijkbaar dat ze gefaald hadden omdat ik weg wilde. Maar zo is het niet. Ze hebben me tot een bepaald punt goed geholpen, er kwam gewoon een moment dat ik op eigen benen móest staan.” Anne geeft ook tips aan hulpverleners: “Geef de cliënt de tijd te wennen aan het zelfstandig wonen met begeleiding binnen handbereik. Werk samen in het belang van de cliënt en kijk verder dan alleen je eigen instelling of afdeling.”
Bescherming
En dat laatste – die samenwerking – is nu precies de kern van het project ‘van beschermd naar zelfstandig wonen’. Gemeenten, zorgaanbieders, wijkteams, huisartsen en financiers (waaronder Menzis) hebben eerst de knelpunten in kaart gebracht, net als de factoren die doorstroming juist wel bevorderen. Hierover is ook de mening gevraagd van 17 cliënten: ‘wie of wat heb je nodig om de stap naar zelfstandig wonen makkelijker te maken?’ Vera: “We weten nu dat cliënten behoefte hebben om met een begeleider over hun problemen te kunnen praten, ook al is het middenin de nacht als ze plotseling angstig worden of somber. Dat die mogelijkheid er is, en dat de begeleider ook direct kan komen, geeft cliënten in hun eigen woning een gevoel van zekerheid, veiligheid en bescherming.”
Buurtcirkels
Vera zegt dat gemeenten en zorgverleners inmiddels veel aandacht hebben voor het zelfstandig wonen van mensen met psychiatrische problematiek. “Het resultaat is intensieve begeleiding thuis als het nodig is én voorzieningen voor cliënten die een terugval hebben. Zij kunnen dan even op een groep wonen, waar ze tot rust komen met de steun van lotgenoten. Zo voorkomen we dat ze weer terug moeten naar een instelling. Ook de buurtcirkels zijn een nieuw initiatief. We stimuleren dat cliënten die zelfstandig zijn gaan wonen makkelijk contact kunnen maken met lotgenoten in de buurt. Zo ontstaan ook vriendschappen. Het ideale beeld is natuurlijk dat ze zich thuis voelen in de buurt, in de wijk, in de wereld om hen heen. En dat ze écht een gelukkig en zelfstandig leven kunnen leiden.”